Jednolity Plik Kontrolny (JPK) to zbiór danych, tworzony z systemów informatycznych podmiotu gospodarczego poprzez bezpośredni eksport danych. Zbiór ten zawiera wszelkie informacje o operacjach gospodarczych za dany okres, posiada ustandaryzowany układ i format (schemat XML), który daje możliwość jego łatwego przetwarzania.
Najważniejszym argumentem Ministerstwa Finansów przemawiającym za wprowadzeniem JPK, jest potrzeba zapewnienia szczelności systemu podatkowego.
Dotychczas analiza, badanie ksiąg podatkowych przedsiębiorcy za pomocą aktualnie dostępnych technik elektronicznych nie spełnia w pełni oczekiwań z nią związanych. Ma to miejsca głównie w przypadkach, gdy kontrolowany podmiot dostarcza dane zapisane w takich formatach elektronicznych, które nie dają możliwości wykorzystania ich w automatycznej analizie (np. pliki w formacie PDF). W skutek tego przedsiębiorca zamiast przejść kontrolę „niezauważenie”, bez zbędnego zabierania czasu osobom przez niego zatrudninym, będzie podlegał tradycyjnej formie kontroli podatkowej, która niewspółmiernie bardziej angażuje czas zarówno przedsiębiorcy jak i pracowników organu podatkowego. Dzięki plikom o ustandaryzowanej strukturze, jakim właśnie jest Jednolity Plik Kontrolny, organ podatkowy ma dużo sprawniejszy wgląd w informacje, a także możliwość automatyzacji ich analizy, co znacząco wpłynie na to, aby kontrola podatkowa była szybsza i dokładniejsza.
JPK został wprowadzony od 1 lipca 2016 r. i wiąże się z koniecznością wyposażenia systemów księgowych podatników w taką funkcjonalność, która da możliwość wygenerowania JPK, a w niektórych przypadkach również z modyfikacją zasad prowadzenia ksiąg oraz sposobu dokumentowania transakcji handlowych.
Ma on zastosowanie dla firm, które zgodnie z art. 3 pkt 4 ordynacji podatkowej prowadzą księgi podatkowe. Przez księgi podatkowe rozumie się podatkową księgę przychodów i rozchodów, księgi rachunkowe, ewidencje oraz rejestry, do których prowadzenia, dla celów podatkowych na podstawie odrębnych przepisów, są zobowiązani podatnicy, płatnicy lub inkasenci.
W uproszczeniu, można stwierdzić, że obowiązkiem przesyłania danych w formacie JPK zostaną objęci wszyscy podatnicy prowadzący swoją księgowość dla celów podatkowych przy użyciu programów komputerowych.
Duże przedsiębiorstwa mają obowiązek udostępniać księgi podatkowe organom podatkowym już od 1 lipca 2016 r. Dla małych i średnich przedsiębiorstw obowiązek ten wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2017 r., a od 1 stycznia 2018 r. dla mikroprzedsiębiorstw.
Prawidłowe ustalenie wielkości przedsiębiorstw jest kluczowe ponieważ decyduje o obowiązku wprowadzenia JPK w podmiocie. Sposób obliczania wielkości przedsiębiorstwa wygląda następująco:
Duży przedsiębiorca
Duży przedsiębiorca to taki, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
- zatrudniał średniorocznie nie mniej niż 250 pracowników lub
spełniał łącznie oba poniższe warunki:
- osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych (określony przez faktury, paragony i noty księgowe) przekraczający równowartość w złotych 50 milionów euro,
- sumy aktywów bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat obrotowych przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.
Jeżeli więc w danym roku obrotowym zatrudnienie było niższe niż 250 osób, a przekroczona została tylko jedna z ww. kwot – roczny obrót bądź suma aktywów, przedsiębiorca nie uzyskuje statusu dużego przedsiębiorcy z tytułu takiego przekroczenia. Tym samym nie ma obowiązku przekazywania dokumentów w formacie JPK już od 1 lipca 2016 r.
Mikro, mały i średni przedsiębiorca
Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
- zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
- osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro.
Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
- zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz
- osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro.
Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
- zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
- osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.
Urzędnicy będą mogli żądać od podatników w przypadku prowadzenia przez nich ksiąg podatkowych przy użyciu programów komputerowych, przekazania całości lub części tych ksiąg oraz dowodów księgowych za okres, którego dotyczą , za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznych nośnikach danych.
Nowa metoda kontroli będzie polegała na tym, iż na żądanie organu podatkowego podatnik będzie zobowiązany do przekazywania danych z ksiąg podatkowych w ujednoliconej formie elektronicznej.
Budowa logiczna JPK została podzielona na siedem struktur, tj.:
- księgi rachunkowe,
- wyciągi bankowe,
- magazyn,
- ewidencje zakupu i sprzedaży VAT,
- faktury VAT,
- podatkowa księga przychodów i rozchodów,
- ewidencja przychodów.
Każda z wyżej wymienionych struktur obejmuje swoim zakresem dane, które pozwolą zidentyfikować podatnika, jego system księgowy oraz producenta oprogramowania, za pomocą którego wytworzono JPK.
Celem wprowadzenia JPK jest:
- zmniejszenie kosztów wypełniania obowiązków podatkowych przez podatnika,
- zmniejszenie kosztów funkcjonowania administracji podatkowej,
- usprawnienie kontroli podatników,
- poprawa wyników kontroli.
Niestety brak JPK naraża podatnika na sankcje w postaci:
1. kary porządkowej – art. 262 Ordynacji
- maksymalna wysokość w 2016 roku to 2 800 PLN za bezzasadną odmowę przedstawienia w wyznaczonym terminie ksiąg podatkowych, dowodów księgowych będących podstawą zapisów w tych księgach w formacie JPK.
2. kara grzywny – art. 83 Kodeks karny skarbowy (Dz.U. z 2013 r. poz. 186 ze zm.)
- maksymalna wysokość w 2016 r. wynosi 17 769 600 PLN za udaremnianie lub utrudnianie wykonania czynności przedstawicielom organów podatkowych, a w szczególności za nie okazanie ksiąg podatkowych, dowodów księgowych będących podstawą zapisów w tych księgach w formacie JPK.
Procedura ta, w odróżnieniu od tradycyjnych metod kontroli, ma pozwolić na porównanie deklaracji z księgami podatkowymi, a następnie ksiąg z dowodami księgowymi obejmujący wszystkie operacje gospodarcze w badanym okresie. Zastosowanie elektronicznych narzędzi informatycznych w trakcie kontroli z zastosowaniem JPK ma umożliwić automatyczną weryfikację .
Z kolei wyniki nowego sposobu kontroli podatników mają się przełożyć na zwiększoną skuteczność i wydajność kontroli podatników, dla której głównym celem będzie wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w ich rozliczeniach podatkowych.
